چگونه سوالات چهارگزينه اي طراحي كنيم؟
اهداف آموزشي:
در پايان اين متن آموزشي انتظار مي رود خواننده محترم قادر باشد:
1- نكات كلي تهيه آزمونها را بيان نمايد.
2- قسمت هاي مختلف آزمونهاي چند گزينه اي را بيان به اختصار توضيح دهد.
3- انواع سؤالهاي چندگزينه اي را نام ببرد.
4- قواعد تهيه آزمون هاي چند گزينه اي را به اختصار بيان نمايد.
مقدمه
منظور از انجام ارزشيابي فعاليتهاي آموزشي ، سنجش ميزان تحقق هدف هاي آموزشي است . اين ارزشيابي در مراحل مختلفي شامل قبل ، ضمن و بعد از تدريس صورت مي گيرد .
توجه داشته باشيد كه:
A اهداف آموزشي و آزمون بايد بايكديگر همخواني داشته باشند ،
A در طراحي آزمون بايد بيان روشن و دقيقي از اهداف آموزش و تدريس در اختيار داشته باشيم
روشهاي عمده ارزشيابي پيشرفت تحصيلي عبارتند از : 1- روش محدود و 2- روش نامحدود
محدود يا نامحدود بودن به عامل زمان و تفسير ارزشيابي توجه دارد
A روش محدود شامل آزمون هاي كتبي ، شفاهي و عملي است
A روش نامحدود شامل مصاحبه هاي هدايت شده ، گفتگوي آزاد ، مشاهده و يادداشت برداري مشاهدات ، پرسش نامه ها و غيره است
نكات كلي براي تهيه انواع آزمونها
تهيه جدول مشخصات آزمون (هدف – محتوا ) ، توزيع سئوالات ، تهيه پيش نويس سئوال ها ، بررسي و تجديد نظر پيش نويس سئوالها پس از چند روز ، توجه به تطابق و همخواني سئوالات ، بررسي و انتقاد از سئوال هاي آزمون توسط ساير همكاران ، تهيه سئوال بيش از تعداد مورد نياز و استفاده از انواع مختلف سئوالات آزمون .
آزمونهاي چند گزينه اي
آزمون چند گزينه اي متداولترين آزمون عيني است که هم در سنجش تواناييهاي مختلف و هم در سنجش يادگيري در زمينه هاي گوناگون تحصيلي مورد استفاده واقع مي شود. آزمون چند گزينه اي هم از لحاظ يکنواختي سئوالها ، هم از لحاظ حساسيت کم در مقابل حدس کورکورانه و هم از لحاظ سهولت تصحيح پاسخنامه ها بهترين نوع آزمونهاي عيني است . ما در متن حاضر اين نوع آزمون و طرز تهيه آن را مورد بحث قرار مي دهيم و موارد استفاده آن را در سنجش انواع مختلف بازده هاي يادگيري معرفي مي کنيم .
تعريف آزمون چند گزينه اي
آزمون چند گزينه اي شامل تعدادي سئوال است که هر يک از آنها از يک قسمت اصلي و تعدادي گزينه (پاسخ) تشکيل مي شود و آزمون شونده از ميان گزينه هاي پيشنهادي گزينه صحيح (پاسخ سئوال) را انتخاب مي کند.
قسمتهاي مختلف سئوال چند گزينه اي
هر سئوال چند گزينه اي شامل قسمتهاي اصلي زير است :
-1قسمت اصلي يا تنه سئوال : اين بخش سئوال متن اصلي سئوال را تشکيل مي دهد و در برگيرنده مسئله يا موضوعي است که سئوال بايد آن را اندازه گيري کند.
-2گزينه درست يا پاسخ سئوال : يکي از گزينه هاي پيشنهادي پاسخ درست سئوال است که آزمون شونده بايد آن را برگزيند . به اين گزينه گزينه کليد گفته مي شود.
3- گزينه انحرافي : به غير از گزينه درست سئوال ، تعدادي گزينه ديگر نيز براي هر سئوال تهيه مي شود که به آن گزينه هاي انحرافي مي گويند . نقش گزينه هاي انحرافي منحرف کردن آزمون شوندگاني است که پاسخ درست سئوال را نمي دانند.
متن اصلي يا تنه سئوال را يک جمله استفهامي يا يک جمله ناتمام تشکيل مي دهد و گزينه پيشنهادي جواب جمله استفهامي يا تکميل کننده جمله ناقص هستند.
تعداد گزينه هاي سئوالهاي چند گزينه اي ( گزينه درست و گزينه انحرافي ) از 2 تا 5 متغير است از لحاظ نظري هرچه تعداد گزينه ها بيشتر باشد امکان حدس زدن کمتر است اما به سبب اينکه پيدا کردن بيش از سه پاسخ انحرافي کار دشواري است آزمونهاي چهارگزينه اي که در آنها امکان حدس زدن جواب درست يک در چهار است شهرت بيشتري کسب کرده اند.
متخصصان آزمون سازي پيشنهاد مي كنند که آزمون ساز تازه کار بهتر است کوشش کند تا متن سئوالهاي خود را در قالب جمله هاي استفهامي طرح کند زيرا به اين شکل هدف سئوال به طور آشکارتري بيان مي شود اما چنانچه طرح سئوال در قالب جمله استفهامي خيلي طولاني تر از طرح آن به صورت عبارت نا تمام باشد بهتر است از همان شکل جمله ناتمام استفاده کرد اما بايد سعي نمود که تمام گزينه هاي پيشنهادي تکميل کننده جمله ناتمام باشند .
انواع سئوالهاي چند گزينه اي:
سئوالهاي چندگزينه اي داراي انواع مختلفي هستند ما در اينجا تعدادي از معروفترين آنها را معرفي مي کنيم:
الف- نوع تنها گزينه درست: اين سئوال ساده ترين نوع سئوالهاي چند گزينه اي است در اين نوع سئوال تنها يکي از گزينه ها درست است و بقيه گزينه ها کاملاً غلط هستند.
ب- نوع بهترين گزينه :در اين نوع سئوال همه گزينه ها درست هستند اما يکي از آنها از همه درست تر يا بهتر است
ج- نوع منفي :در اين نوع سئوال تنه سئوال به صورت منفي بيان مي شود و همه گزينه ها بجز يکي از انها درست هستند مانند نمونه زير :
کدام يک از عبارتهاي زير درباره ويروس درست نيست ؟
الف :ويروسها تنها در حيوانها و گياهها زندگي ميکنند
ب : ويروسها توليد مثل مي کنند
ج : ويروسها از سلولهاي زنده خيلي بزرگ تشکيل مي شوند
د : ويروسها مي توانند سبب بيماري بشوند
يکي از مشکلات تهيه سئوالهاي چند گزينه اي اين است که بعضي اوقات تهيه تعدادي گزينه انحرافي غلط که به ظاهر درست جلو کنند بسيار دشوار است . در اين گونه مواقع ، چنانچه تهيه گزينه هاي درست آسانتر باشد مي توان از نوع سئوالهاي منفي که در آن همه گزينه ها بجز يکي از انها درست است استفاده کرد مانند بالا.
قواعد تهيه سوالهاي چند گزينه اي:
-1هر سوال بايد يک موضوع مهم يا يک هدف آموزشي را اندازه بگيرد.
-2بيشتر از يک مسئله يا يک مطلب در هر سوال قرار ندهيد.
-3 سوالها را کاملا روشن و واضح بنويسيد و از عبارات و کلمات قابل فهم آزمون شوندگان استفاده کنيد.
-4از تکرار مطالب در گزينه ها خودداري کنيد.
-5مطالب اصلي سوال را بطور کامل در تنه سوال بنويسيد.
-6همه گزينه هاي يک سوال بايد متجانس و مربوط به يک موضوع واحدي باشند.
-7سوال را طوري بنويسيد که که پاسخ درست تنها پاسخ درست و يا قطعا درست ترين پاسخ باشد.
-8براي اندازه گيري فرايند هاي پيچيده ذهني از موقعيتهاي تازه استفاده کنيد که بامثالهاي کتاب يا مثال هاي بکار رفته در کلاس متفاوت باشند.
-9گزينه هاي انحرافي را طوري بنويسيد که توجه آزمون شوندگان بي اطلاع از موضوع را به خود جلب کنند.
-10گزينه هاي هر سوال را طوري بنويسيد که از نظر دستوري و جمله بندي به نحو درست مکمل متن سوال باشند.
-11از به کار بردن اشاره هاي دستوري نامربوط و غيره خودداري کنيد. اشاراتي از قبيل زمان افعال، مفرد و جمع بودن آنها را در سوال ها نبايد بکار برد، آنگونه که آزمون شونده با توجه به اين اشارات گزينه درست را انتخاب کند.
-12در سوالات منفي کلمات منفي را برجسته جلوه دهيد يا زير آن خط بکشيد تا به آزمون شونده کمک کند متوجه منفي بودن سوال باشد.
-13 از نوشتن سوالهايي که متن آنها منفي و گزينه ها هم منفي هستند ، يعني منفي مضاعف ، احتراز کنيد زيرا خواندن آنها آزمون شونده را گيج مي کند.
-14تا حد امکان از به کار بردن عبارتهايي مانند"همه آنچه در بالا گفته شد" ، "تمامي موارد فوق" ، " هر سه مورد" و غيره در گزينه ها خودداري کنيد.
-15 سوالها را مستقل از يکديگر بنويسيد.
-16 از طرح سوالهاي گمراه کننده بپرهيزيد زيرا اغلب آزمون شوندگان مطلع تر که اطلاعات وسيع تري دارند به وسيله اين گونه سوالها گمراه مي شوند.
-17طول گزينه درست را در سوالهاي مختلف تغيير دهيد.
-18 محل گزينه درست را در در ميان گزينه هاي انحرافي به طور تصادفي انتخاب کنيد.
-19در سوالهايي که تنه آنها جمله ناتمام است ، جاي خالي را در قسمت آخر جمله قرار دهيد.
تهيه و تنظيم : واحد آموزش بهورزي مركز بهداشت استان خراسان رضوي
